زایلین چیست؟
زایلین یا دی متیل بنزن با فرمول شیمیاییC6H4(CH3)2یاC8H10یک هیدروکربن آروماتیک ، با بویی شیرین است که به عنوان یک حلال ، نقش مهمی را در صنایع مختلف ایفا می کند. زایلن از اتصال دو گروه متیل به یک حلقه بنزن تشکیل شده است که در آن گروه های متیل جایگزین هیدروژن متصل به حلقه بنزنی شده اند.کلمه زایلین به طور عام به ایزومر های این ماده یا مخلوطی از آن ها اطلاق می شود که از لحظ فرمول شیمیایی یکسان بوده و باتوجه به فرمول ساختاری و نحوه اتصال گروه های متیل به حلقه بنزن به چهار دسته متازایلین ، پارا زایلین ،اورتو زایلین و اتیل بنزن دسته بندی میشوند.ایزومر های زایلین قطبی اند و توانایی انحلال بسیاری از ترکیبات آلی غیر قطبی را در خود دارند.زایلین ماهیت یک ماده خورنده را ندارد اما در صورت اکسیداسیون اسید های مونو کربوکسیلیک(اسید های تولوئیک) و دی کربوکسیلیک(اسید های فتالیک) تولید میکند که خورنده اند.این ماده اشتعال پذیر و سمی در آب نامحلول بوده و در بسیاری از حلال های آلی محلول است.چنانچه زایلین با آب مخلوط گردد به دلیل چگالی کمترش نسبت به آب برروی آب شناور می ماند.زایلین یا زایلول ماده ای بی رنگ و شفاف است که حالتی چرب دارد و نکته قابل توجه در مورد آن این است که در جنگ جهانی اول به عنوان یک گاز اشک آور استفاده میشد.
نام های مترادف زایلین:
دی متیل بنزن ، زایلن ،گزایلن ،زایلول ، گزایلول ، متیل تولوئن
ساختار زایلین:
زایلین با توجه به فرمول ساختاری و نحوه قرار گیری گروه های متیل متصل به حلقه مرکزی بنزن،در چهار حالت یافت میشود.ایزومرهای زایلین با توجه به خواص فیزیکی متفاوتشان، در صنعتکاربرد های مختلفی دارند.روش استحصال ایزومر های زایلین به صورت خالص ، با توجه به خواصشان متفاوت است.
متا زایلین(m-xylene,meta-xylene):
کلمه متا نشانگر موقعیت های 1و 3 دو گروه متیل برروی حلقه بنزنی است.کاربرد عمده متا زایلن در تولید اسید ایزوفتالیک است که به عنوان یک مونومر کوپلیمر کننده برای تغییر خواص پلی اتیلن ترفتالات استفاده می شود.
اورتو زایلین(ORTHO XYLENE, O-XYLENE):
کلمه اورتو نشان گر دو موقعیت مجاور هم از گروه های متیل برروی حلقه بنزنی است.بیشترینکاربرداورتو زایلن در تولید انیدرید فتالیک است ، که خود پیش ساز بسیاری ازمواد،داروها و موادشیمیایی است.
پارا زایلین(P-XYLYNE,PARAXYLENE):
پیشوندپارا نشان گر موقعیت های 1و 4 گروه های متیل بر روی حلقه بنزنی است.این ماده به طور خاص در تولید اسید ترفتالیک که برای پلی استرهایی مانند پلی اتیلن ترفتالات استفاده میشود کاربرد دارد.
روش تولید زایلین:
بیشتر زایلین تولید شده به عنوان بخشی از هیدرو کربن های آروماتیک BTX(بنزن،تولوئن،زایلین)حاصل از فرایند رفرمینگ کاتالیستی نفت است. زایلین همچنین از فرایند کربنیزه کردن زغال سنگ برای تولید سوخت کک یا متیلاسیون تولوئن یا بنزن نیز به دست می آید.
کاربرد های زایلین:
*استفاده در آزمایشگاه های بافت شناسی
*صنایع چسب
*تمیز سازی و شست و شوی ابزار صنعتی
*افزودن به بنزین برای افزایش عدد اکتان
*تمیز کردن مدار های سیلیکونی
*حلال ماده گوتا پرکا(دندان پزشکی)
*استفاده در حشره کش ها
*صنایع آرایشی بهداشتی و عطر سازی
*جایگزین حلال هایی نظیر تولوئن و...
*تولید پوشش های ضد آب در لوله های انتقال
*صنایع چرم سازی و دباغی
*صنایع پلاستیک
* هنر نقاشی
*مایع های پاک کننده
*صنایع پتروشیمی و ذغال سنگ
و...
خواص فیزیکی زایلین:
شکل ظاهری: مایع شفاف بی رنگ
نقطه ذوب: منفی 48 درجه سانتی گراد
نقطه جوش: 137 درجه سانتی گراد
دانسیته: 0/86 گرم بر سانتی مترمکعب
انحلال در آب: نامحلول
خواص فوق مربوط به زایلین مخلوط است.
خواص فیزیکی با توجه به موقعیت گروه های متیل ، متفاوت است.
MSDSزایلین:
این ماده باید به دور ازجرقه،شعله های باز، گرما و سایر منابع محترقه نگه داشته شود.عوامل اکسید کننده قوی،اسید نیتریک و دی کلرو هیدروژن با این ماده ناسازگارند.ظرف نگه داری به دلیل واکنش پذیری زایلین با انواع پلاستیک نباید از جنس پلاستیک باشد.این ماده باید در محیط خنک با تهویه مناسب و به دور از اشعه مستقیم افتاب و گرما نگه داری شود.این ماده اشتعال پذیری بالایی دارد و فوق العاده سمی است و اپراتور باید به کلیه تجهیزات ایمنی مربوطه مجهز باشد.